Składki na ubezpieczenia społeczne

Wraz z początkiem 2023 roku przedsiębiorcom przyjdzie się zmierzyć z rekordową podwyżką składek na ubezpieczenia społeczne. Historyczna wartość wzrostu kwot odprowadzanych do ZUS wynika z tzw. ustawy budżetowej przyjętej na przyszły rok.

Przeciętne wynagrodzenie brutto

Wskaźnikiem służącym do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla przedsiębiorców – podmiotów prowadzących działalność gospodarczą (również działających w oparciu o umowę B2B business to business) – stanowi wartość prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Zgodnie z przyjętym przez Sejm projektem ustawy budżetowej na 2023 r. będzie to równowartość kwoty 6935 zł brutto. Z wyjątkiem sposobu ustalania składki zdrowotnej, konstrukcja wyznaczania wartości poszczególnych ubezpieczeń ZUS nie uległa zmianie. Kwota odpowiadająca prognozowanemu przeciętnemu wynagrodzeniu jest corocznie wartością służącą do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne podmiotów prowadzących działalność gospodarczą oraz osób z nimi współpracującymi. Co prawda na chwilę sporządzania niniejszego artykułu proces legislacyjny nie został jeszcze zakończony to należy wskazać, iż istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że przedsiębiorcy będą musieli pogodzić się z nową, niekorzystną wysokością odprowadzanych przez nich składek. Należy przypomnieć, że niżej wskazane kwoty są szczególnie istotne dla rozliczeń podatkowych PIT-28, PIT-36 (o ile druk jest składany w następstwie prowadzonej działalności gospodarczej), PIT-36L.

Wysokość poszczególnych składek ZUS

Odnosząc się sposobu ustalania wysokości składek na ubezpieczenia społeczne dla osób prowadzących działalność gospodarczą – bez zmian jest to wartość 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia na dany rok składkowy. Mając na uwadze treść ustawy budżetowej na 2023 oznacza to, że podstawę wymiaru stanowić będzie kwota 4161 zł.

60% * 6935 zł = 4161 zł

Uwaga! Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla przedsiębiorców w 2023 roku jest kwota 4161 zł.

W związku z powyższym najniższe składki na poszczególne ubezpieczenia społeczne wyniosą:

Wysokość składek ZUS dla przedsiębiorców w 2023

składka na ubezpieczenie emerytalne
(19,52%)

812,23 zł

składka na ubezpieczenie rentowe
(8%)

332,88 zł

składka na ubezpieczenie chorobowe
(2,45%)

101,94 zł

składka na ubezpieczenie wypadkowe
(0,67-3,33%)

Wysokość składki jest różnicowana w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków

Fundusz pracy (2,45%)

101,94 zł

Zakładając na potrzeby obliczeń, że przedsiębiorca skorzysta z najpowszechniejszej składki na ubezpieczenie wypadkowe (1,67%) to łączna wartość miesięcznych składek ZUS (bez składki zdrowotnej) w 2023 roku jakie będzie zobowiązany uiścić wyniesie aż 1418,48 zł.

Wskaźniki składki zdrowotnej

Polski Ład znacząco wpłynął na sposób ustalania składki zdrowotnej, uniemożliwiając wielu podatnikom odliczenie ubezpieczenie. Wraz z nowymi wskaźnikami na 2023 r. podwyżce uległa również minimalna wartość składki zdrowotnej.

Sposób ustalania składki zdrowotnej

Polski Ład to nie tylko program stanowiący szereg zmian podatkowych, ale w szczególności modyfikacja rozliczeń z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Ustalanie składki zdrowotnej w oparciu o wartość przychodu/dochodu osiągniętego przez podatnika, dotkliwie zaczęło oddziaływać na rozliczenia przedsiębiorców. W zależności od przyjętej formy opodatkowania, danina ustalana jest w następujący sposób:

Skala podatkowa (zasady ogólne) - opodatkowanie dochodów (przychodu pomniejszonego o koszty jego uzyskania) według stawek 12 oraz 32% (deklaracje PIT-36 oraz PIT-37). Podatnicy rozliczający się wedle domyślnej formy rozliczenia z fiskusem zobowiązani są do uiszczenia 9% składki zdrowotnej od dochodu.

Podatek liniowy - opodatkowanie jedną stawką 19% PIT niezależnie od wysokości osiągniętego dochodu. Liniowcy są zobowiązani do odprowadzenia 4,9% składki zdrowotnej od przychodu pomniejszonego o koszty, jednakże nie przysługuje im możliwość uwzględnienia kwoty wolnej od podatku (30 000 zł). Przywilejem dla opisywanej grupy podatników jest natomiast możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania składek zdrowotnych w wymiarze 8 700 zł za 2022 r. (10 200 zł za 2023 r.).

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - opodatkowanie przychodu (bez możliwości uwzględnienia kosztów). Ryczałtowcy są zobowiązani do odprowadzania składek zdrowotnych w sposób uzależniony od wysokości swoich przychodów oraz zastosowanie wskaźnika przeciętnego wynagrodzenia (więcej na ten temat w artykule pod adresem: Sposób ustalania składki zdrowotnej 2023). Obowiązek odprowadzania (zapłaty) składki zdrowotnej nie dotyczy przychodów osiąganych z najmu prywatnego (niezwiązanego z działalnością gospodarczą).

Minimalna składka zdrowotna

Mimo, że składka zdrowotna jest ustalana na podstawie osiągniętego przychodu/dochodu to jej minimalna wartość w 2022 roku nie mogła wynieść mniej aniżeli 270,90 zł. Na jakiej podstawie ustalany dolny próg kwotowy? Wskaźnikiem służącym osiągnięciu wskazanej wartości jest minimalne wynagrodzenie za pracę. Należy zauważyć, że przez cały 2022 rok najniższa krajowa wynosiła 3 010 zł. Ustawodawca postanowił w oparciu o kwotę minimalnej płacy wyznaczyć minimalną składkę zdrowotną jako 9% od tej wartości.

Oznacza to, że w związku z dwukrotnie dokonywaną podwyżką płacy minimalnej w 2023 roku podatnicy zapłacą składkę zdrowotną w wymiarze nie mniejszym aniżeli:

314,10 zł w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 roku (9% * 3 490 zł brutto);

324 zł w okresie od 1 lipca do końca 2023 roku (9% * 3 600 zł brutto).

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Kwota comiesięcznej daniny na ubezpieczenie zdrowotne dla ryczałtowców jest uzależniona od dwóch czynników:

Rocznej wartości przychodu przedsiębiorcy rozliczającego się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (składka zdrowotna nie jest płatna w przypadku osób osiągających przychody niekomercyjne jak np. z najmu prywatnego);

Średniego wynagrodzenia za ostatni kwartał minionego roku w sektorze przedsiębiorstw (na podstawie danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny w terminie do 20 stycznia).

W tym miejscu wskazania wymaga, że zgodnie z obwieszczeniem Głównego Urzędu Statystycznego przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw za IV kwartał 2022 r. wyniosło 6965,94 zł.

Wyżej wskazana informacja dotycząca przeciętnego wynagrodzenia za ostatni kwartał minionego roku stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Na potrzeby obliczania składki zdrowotnej wyróżnia się 3 progi kwotowe:

  • przychód podatnika nieprzekraczający 60 000 zł = 376,16 zł;
  • przychód podatnika w granicach od 60 000 zł do 300 000 zł = 626,93 zł,
  • przychód podatnika przekraczający kwotę ponad 300 000 zł = 1128,48 zł.

W formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych rozliczają się nie tylko przedsiębiorcy. Jest to sposób rozliczenia z fiskusem, który od 1 stycznia 2023 r. dotyczy wszystkich osiągających przychody z tzw. najmu prywatnego (niezwiązanego z działalnością gospodarczą). Niezależnie od wysokości przychodów osiągniętych na tej podstawie osoby dokonujący rozliczenia PIT 28 nie będą zobowiązane do uiszczenia składki zdrowotnej z tego tytułu.

Zasady ogólne (skala podatkowa)

Polski Ład był poddany wielokrotnym modyfikacjom w trakcie roku podatkowego, którego dotyczył. Najbardziej charakterystyczną zmianą (odczuwalną w szczególności przez przedsiębiorców) była zmiana sposobu naliczania składek zdrowotnych. Aby skompensować niekorzystne dla większości zmiany w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego, wprowadzono dwa znaczące odciążenia w zobowiązaniach podatkowych w PIT-37 (deklaracje wypełniane głównie w oparciu o informacje od płatnika np. PIT-11) – wyższą kwotę wolną od podatku oraz zmiany w zakresie I progu podatkowego (obniżenie stawki do 12% PIT dla dochodu do 120 000 zł).

Podatek liniowy

Żadna z wyżej wymienionych elementów programu Polskiego Ładu nie mogła znaleźć zastosowania w rozliczeniach podatkowych przedsiębiorców rozliczających się liniowo (wg stawki 19%). „Liniowcy” musieli stanąć przed obliczem odprowadzania 4,9% składki zdrowotnej, która jest naliczana względem osiągniętego przez nich dochodu.

Najniższa krajowa w 2023 r.

Aż dwukrotnie w trakcie roku zyskają podatnicy otrzymujący minimalne wynagrodzenie za pracę. Pierwsza podwyżka obowiązuje od 1 stycznia, zaś kolejna wejdzie w życie już z początkiem drugiego półrocza. W poniższej publikacji wskazujemy ile pracownicy otrzymają „na rękę” oraz kogo obowiązuje najniższa krajowa.

Zmiany w PIT a wysokość wypłaty

W 2022 roku doszło do wprowadzenia zmian w prawie podatkowym, które wpływają na wartość naszego wynagrodzenia. Wśród najistotniejszych czynników rzutujących na kwotę wypłaty pracownika należy wyróżnić:

  • Podwyższenie pierwszego progu podatkowego – graniczną kwotą, do której zapłacimy najniższą stawkę PIT jest w 2022 roku kwota 120 000 zł. Do końca 2021 roku była to wartość 85 528 zł.
  • Zmiana podstawowej stawki PIT – podatnicy, których dochody mieszczą się w I progu podatkowym zapłacą stawkę PIT w wysokości 12%. W odniesieniu do rozliczenia za 2021 rok było to 17% podatku dochodowego dla osób na zasadach ogólnych.
  • Wyższa kwota wolna od podatku – kwota wolna od opodatkowania dla podatników na skali podatkowej doznała znaczącego podniesienia. Od początku 2022 roku wolne od PIT są dochody nieprzekraczające wartości 30 000 zł.

Jednym z kluczowych czynników niekorzystnie wpływających na wartość naszego wynagrodzenia netto (tzw. „na rękę”) jest zmiana sposobu rozliczania składki zdrowotnej. Do końca 2021 roku mogliśmy odliczyć 7,75% podstawy wymiaru składki. Od początku 2022 roku podatnicy rozliczający się na zasadach ogólnych utracili takową możliwość, a ponadto zmienił się sposób naliczania składki (w 2022 roku wartość daniny jest ustalana na podstawie osiągniętego dochodu).

Minimalne wynagrodzenie za 2022 r.

Od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 roku najniższa krajowa za pracę wynosiła 3 010 zł brutto, przy czym w odniesieniu do 2021 roku wiązało się z jej podniesieniem o 210 zł (za cały 2021 rok wartość minimalnego wynagrodzenia za pracę wynosiła 2800 zł). Jednocześnie minimalna stawka godzinowa w minionym 2022 roku wynosiła 19,70 zł brutto na godzinę. Podkreślenia wymaga, że minimalna stawka godzinowa ma zastosowanie również do usług świadczonych na podstawie umowy zlecenia oraz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu.

Na wysokość naszego wynagrodzenia mają znaczenie również takie czynniki jak np. odległość miejsca zamieszkania podatnika od miejscowości, w którym znajduje się jego zakład pracy. Dla pracownika, który mieszka w tym samym mieście, w którym świadczy pracę wartość netto najniższej krajowej za 2022 rok wynosiła ok. 2 400 zł netto.

Minimalne wynagrodzenie w 2023 r. – dwie podwyżki najniższej płacy

Wartość najniższej krajowej uległa zmianie od początku 2023 roku i uległa zmianie poprzez podwyższeniu o 390 zł brutto w stosunku do minionego roku. Obecny okres rozliczeniowy jest jednak przełomowym w tym zakresie, gdyż od początku drugiego półrocza dojdzie do kolejnej podwyżki względem pierwszych sześciu miesięcy. Najniższa krajowa w 2023 roku wynosić będzie:

  • Od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 roku – 3 490 zł brutto,
  • Od 1 lipca do 31 grudnia 2023 roku – 3 600 zł brutto.

Minimalna wartość stawki godzinowej kształtować się będzie w następujący sposób:

  • Od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 roku – 22,80 zł brutto,
  • Od 1 lipca do 31 grudnia 2023 roku – 23,50 zł brutto.

Podatnicy zarabiający najniższą krajową w wariancie zamieszkania w miejscu, gdzie zlokalizowany jest ich zakład pracy zarobią odpowiednio:

  • W I półroczu 2023 roku – ok. 2 700 zł netto,
  • W II półroczu 2023 roku – ok. 2 800 zł netto.

Szczegółowe wyliczenie pensji „na rękę” dla ww. przypadku zostało obliczone w publikacji pod adresem: Minimalne wynagrodzenie netto 2023.

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

Lokowanie naszych oszczędności w Indywidualnym Koncie Zabezpieczenia Emerytalnego wiąże się z niższym zobowiązaniem podatkowym w PIT. Jeszcze do końca 2022 roku dokonując wpłat na IKZE będziemy mogli obniżyć nasz podatek do zapłaty, zaś na następny okres rozliczeniowy odliczymy znacznie więcej aniżeli dotychczas.

Ogólna charakterystyka

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) stanowi instytucję funkcjonującą w polskim obrocie prawnym od początku 2012 roku. IKZE stanowi instrument lokowania swoich oszczędności, z których będzie można skorzystać po osiągnięciu przez wpłacającego wieku emerytalnego, o ile wpłata na konto odbywała się nie krócej, aniżeli przez 5 lat kalendarzowych. Wyjątek stanowi sytuacja, w której doszło do śmierci właściciela rachunku – wówczas wypłata środków zgromadzonych na IKZE następuje na wniosek osoby uprawnionej.

Opodatkowanie wypłat z IKZE

W ramach zachęty do korzystania z tego instrumentu oszczędnościowo-inwestycyjnego, ustawodawca wprowadził preferencję podatkową pod postacią tzw. Ulgi na IKZE. Mechanizm uwzględniania w PIT wpłat na rachunek pieniężny w ramach rozliczenia zeznania rocznego polega na zastosowaniu odliczenia od podstawy opodatkowania. O ile środki zgromadzone na IKZE będą podlegać wypłacie tej samej osobie, która uiszczała wpłaty – będą podlegać opodatkowaniu PIT. Wypłata finansów zgromadzonych na Indywidualnym Koncie Zabezpieczenia Emerytalnego jest opodatkowana zryczałtowanym podatkiem dochodowym wedle stawki 10%. Zwolnieniu z daniny podlegają wyłącznie wypłaty realizowane przez spadkodawcę zmarłego posiadacza rachunku.

Dla kogo?

Z opisywanego przywileju podatkowego mogą skorzystać podatnicy, którzy składają deklaracje:

PIT 28 – w ramach tego formularza rozliczają się osoby, które wybrały opodatkowanie w jednej z form zryczałtowanego podatku dochodowego: ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych;

PIT 36L – na tym druku wykazania swoich dochodów dokonują podatnicy, których działalność gospodarcza jest opodatkowana stawką 19% (podatek liniowy);

PIT 36 oraz PIT 37 – z ulgi na IKZE mogą skorzystać osoby rozliczające się na skali podatkowej (zasady ogólne) czyli w „domyślnej” formie opodatkowania dochodów (stawki podatku 12% oraz 32% od nadwyżki ponad 120 000 zł).

Limit wpłat na IKZE w 2022 r.

Podobnie jak ma to miejsce w przypadku IKE, limit wpłat na IKZE ustalany jest w skali roku. W ramach składanego przez nas zeznania rocznego w 2023 r. (za rok podatkowy 2022 r.) będziemy mogli ująć odliczenie dotyczące wpłat nieprzekraczających kwoty:

  • 7 106,40 zł – dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej,
  • 10 659,60 zł – dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.

Dla porównania limit wpłat na IKZE - ogłoszony Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – wynosił odpowiednio 6 310,80 zł (dla osób rozliczających się za pośrednictwem płatnika) oraz 9 466,20 zł (dla przedsiębiorców).

Limit wpłat na IKZE w 2023 r.

2023 rok wiąże się ze znaczną podwyżką limitu wpłat na Indywidualne Konto Zabezpieczeń Emerytalnych. W nadchodzącym roku podatkowym podatnicy będą mogli odliczyć od podstawy opodatkowania wpłaty na ich rachunek oszczędnościowy w wysokości:

  • 8322 zł – dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej,
  • 12 483 zł – dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.

Dokumentacja

Sposób wykazania wpłat realizowanych na poczet IKZE jest uzależniony od formy opodatkowania, z której korzysta posiadacz rachunku:

  • podatnicy rozliczający się na PIT 28, PIT 36 oraz PIT 37 będą zobowiązani do ujęcia wartości ich wpłat na właściwym zeznaniu rocznym oraz załączniku PIT/O;
  • „liniowcy” rozliczający się na PIT 36L wykazują przychów z tytułu IKZE wyłącznie we właściwym zeznaniu rocznym.

Więcej na temat IKE oraz IKZE dowiesz się z publikacji: Ulga na IKZE.

Wskaźniki ulgi na dziecko

Polski Ład zmierzył się z problemem rozliczania ulgi na dziecko przez rodziców, których podopieczny chce postawić pierwsze kroki w działalności zarobkowej. W 2023 r. przybędzie osób mogących skorzystać z ulgi prorodzinnej, co jest zasługą nowego, wyższego limitu zarobków dziecka, którego górna granica będzie podlegać corocznej waloryzacji.

Ulga na dziecko za 2022 i 2023 r. – limit dochodu rodziców

Mimo licznych zwolnień i ulg wprowadzonych w drodze Polskiego Ładu, ulga na dziecko wciąż jest jednym z najpopularniejszych odliczeń. Przypomnijmy, że omawiana ulga (znana też jako prorodzinna) jest możliwa do uwzględnienia w rozliczeniach na formularzach PIT-36 oraz PIT-37, czyli przez podatników będących na tzw. zasadach ogólnych. Osoby fizyczne rozliczające się wg skali podatkowej (12/32% PIT) nie zawsze będą miały możliwość skorzystania z tej preferencji podatkowej.

Celem uznania, czy w danym wypadku przysługuje ulga prorodzinna należy wziąć pod uwagę wysokość dochodów osiąganych zarówno przez rodziców/opiekunów prawnych, jak i dziecko. W sytuacji, gdy rodziców nie wiąże związek małżeński, ale zamieszkują razem i wspólnie wychowują dziecko, to przysługuje im prawo do odliczenia ulgi na dziecko:

  • Równo po 50%,
  • Albo w ustalonej przez rodziców/opiekunów proporcji.

Uwaga! Ulga prorodzinna jest dedykowana tym rodzicom, których łączny dochód nie przekracza kwoty 112 000 zł (w przypadku rozliczenia wspólnego), bądź 56.000 zł, gdy mamy do czynienia z rozliczeniem indywidualnym. Dochodem jest przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania.

Ulga na dziecko za 2022 i 2023 r. – limit dochodu dziecka

Chcąc przyznać odliczenie jak największej grupie podatników, Ustawodawca w sposób rozszerzający zdefiniował katalog dzieci, nad którymi sprawowanie władzy rodzicielskiej gwarantuje skorzystanie z preferencji. Z ulgi prorodzinnej skorzystają rodzice/opiekunowie prawni dziecka, którzy wychowują dzieci poniżej 18. roku życia czy osoby pobierające zasiłek pielęgnacyjny bądź rentę socjalną (w tym przypadku nie zostało przyjęte kryterium wiekowe). Ponadto ww. osoby rozliczające PIT skorzystają z ulgi prorodzinnej również w sytuacji, gdy ich dziecko osiągnęło pełnoletność, ale nie ukończyło jeszcze 25. roku życia pod warunkiem, że wciąż się uczy lub studiuje.

Jak sygnalizowaliśmy powyżej, również dziecko jest obarczone limitem dochodów, którego przekroczenie powoduje, że rodzice/opiekunowie prawni nie będą mogli uwzględnić odliczenia w swoim PIT-36/PIT-37. Od początku obowiązywania ulgi, aż do końca 2021 r. dochód dziecka nie mógł przekroczyć kwoty większej, niż 3089 zł. O ile w początkowych latach wskaźnik ten nie rodził zbyt wielu zastrzeżeń, o tyle na płaszczyźnie ostatnich rozliczeń zupełnie nie przystawał do aktualnych realiów gospodarczych.

W następstwie licznych postulatów rodziców i konsultacji publicznych, od 1 lipca 2022 r. (z obowiązującą mocą wsteczną za cały miniony rok) limit zarobków podopiecznego został uzależniony od wysokości renty socjalnej. Osobom zainteresowanym skorzystaniem z ulgi na dziecko będzie przysługiwało odliczenie w sytuacji, gdy limit zarobków dziecka nie przekroczy kwoty odpowiadającej dwunastokrotności renty socjalnej.

Oznacza to, że w rozliczeniach PIT za 2022 r., rodzice/opiekunowie dziecka skorzystają z preferencji podatkowej, w sytuacji gdy ich podopieczny osiągnie nie więcej, niż 16 061,28 zł dochodu.

W PIT za 2023 r. dziecko nie może zarobić więcej, niż 19 061,28 zł. Analogiczny wskaźnik przewiduje ulga rehabilitacyjna.

Należy pamiętać, że niezależnie od wysokości osiąganych dochodów, dziecko nie może korzystać z określonej formy rozliczenia z fiskusem, w sytuacji gdy rodzice mieliby skorzystać z ulgi prorodzinnej. Odliczenie nie przysługuje, gdy podopieczny jest opodatkowaniem pod postacią:

  • podatku tonażowego,
  • podatku liniowego,
  • ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
  • kartą podatkową.

Podatek z tytułu nieodpłatnej renty

Na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

  1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego,
  2. darowizny, polecenia darczyńcy;
  3. zasiedzenia;
  4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
  5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
  6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Tak więc zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6. ustawy, renta nieodpłatna podlega podatkowi od spadków i darowizn.

Art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn nakłada obowiązek podatkowy na nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych, czyli spadkobiercę lub obdarowanego.

Jednocześnie należy zauważyć, że art. 4a ust. 1 ww. ustawy stanowi, iż zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby należące do najbliższej rodziny, tj. małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, pod warunkiem spełnienia wymogów prawa podatkowego, czyli:

  1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-8 i ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, oraz
  2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Stosownie do treści art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Kwota zmniejszająca podatek

Od początku 2022 roku doszło do wielu modyfikacji systemu prawa podatkowego, które gruntownie wpływa na sposób rozliczeń podatników. Jednymi z największych zmian są kwestie związane z wysokością kwoty zmniejszającej podatek.

Kwota zmniejszająca podatek za 2021 r.

Kwota zmniejszająca podatek przyczynia się do obniżenia wartości PIT odprowadzanego do urzędu skarbowego. Co do zasady, do jej uwzględnienia dochodzi proporcjonalnie w skali roku – na etapie uiszczania comiesięcznych zaliczek na podatek dochodowy. W sytuacji gdy podatnik rozlicza się za pośrednictwem jednego płatnika (np. pracodawcy), wartość kwoty zmniejszającej podatek jest ustalana w proporcji 1/12. O ile wartość kwoty zmniejszającej podatek w skali miesięcznej w 2021 r. była stosunkowo niewielka (nie przekraczała 45 zł), o tyle wraz z wejściem w życie Polskiego Ładu obecnie osiągnęła pułap 300 zł. Jest to wynik tego, że w 2022 r. kwota zmniejszająca podatek wynosi w skali rocznej 3600 zł, zaś w rozliczeniach miesięcznych, gdzie zaliczka na podatek dochodowy jest pomniejszana proporcjonalnie (3600 zł/12 = 300 zł) jest to kwota znacząco pomniejszająca wartość odprowadzanej przez nas zaliczki PIT.

Kwota zmniejszająca podatek od lipca 2022

Podstawą do ustalenia wartości zmniejszającej podatek jest kwota wolna – wynosząca od 1 stycznia 2022 r. aż 30 000 zł – oraz stawka PIT, która wraz z drugim półroczem została obniżona o 5% w stosunku do dochodów nieprzekraczających 120 000 zł rocznie (z 17% do 12%). W oparciu o podane wskaźniki podatkowe kwota zmniejszająca podatek jest równa 300 zł w skali miesiąca.

Uwaga! Ścisłe powiązanie konstrukcji kwoty zmniejszającej podatek sprawia, że znajduje zastosowanie wyłącznie w przypadku podatników rozliczających się na zasadach ogólnych (wg skali podatkowej). Uprawnionymi będą zatem podatnicy składający deklaracje PIT-36 oraz PIT-37.

Jak obliczyć kwotę zmniejszającą podatek?

  1. Kwota wolna od podatku * stawka podatku PIT = roczna wartość kwoty zmniejszającej podatek
    30 000 zł*12% = 3 600 zł
  2. Roczna wartość kwoty zmniejszającej podatek/ilość miesięcy = miesięczna wysokość kwoty zmniejszającej podatek
    3 600 zł/12 = 300 zł
Uwaga! Od 1 stycznia do 30 czerwca 2022 roku roczna kwota zmniejszająca podatek wynosiła 5100 zł co oznacza, że miesięcznie była to wartość 425 zł. W wyniku zmiany stawki PIT dla dochodów nieprzekraczających 120 000 zł, doszło do proporcjonalnego obniżenia miesięcznej kwoty zmniejszającej podatek.

Kwota zmniejszająca podatek – rozliczenie z kilkoma płatnikami 2023

Nie wszystkie zmiany, które sygnowane są pod szyldem Polskiego Ładu weszły w życie w 2022 roku. Wśród modyfikacji systemu podatkowego obowiązujących od 1 stycznia 2023 r. znajdują się miedzy innymi szczególne zasady ustalania kwoty zmniejszającej podatek dla części podatników – osób rozliczających się z kilkoma pracodawcami. W przypadku uzyskiwania w danym miesiącu przychodów od więcej niż jednego płatnika, osoby zatrudnione mogą złożyć oświadczenie o stosowanie pomniejszenia podatku w następujący sposób:

  • 1/12 rocznej wartości zmniejszającej PIT (300 zł) – jeśli rozliczenie następuje za pośrednictwem jednego płatnika,
  • 1/24 rocznej wartości zmniejszającej PIT (150 zł) – jeśli rozliczenie następuje za pośrednictwem dwóch płatników,
  • 1/36 rocznej wartości zmniejszającej PIT (100 zł) jeśli rozliczenie następuje za pośrednictwem trzech płatników.

Przykładowy sposób rozliczenia PIT za 2023 r. w przypadku podatnika osiągającego przychody za pośrednictwem kilku płatników znajdziesz w artykule pod adresem: Polski Ład - umowa o pracę i umowa zlecenie u innego pracodawcy 2023.

Czym jest kryterium dochodowe?

Kryterium dochodowe to limit dochodów w przeliczeniu na jednego członka rodziny (gospodarstwa domowego), który uprawnia do skorzystania ze świadczeń takich jak zasiłek rodzinny czy dodatek mieszkaniowy.

Wartość ta nie jest identyczna dla każdej formy wsparcia osób znajdujących się trudnej sytuacji ekonomicznej. W zależności od rodzaju świadczenia inne jest kryterium dochodowe uprawniające do skorzystania z niego.

Kryterium dochodowe a rodzaj świadczenia

Ubiegając się o przyznanie świadczenia, które wymaga spełnienia kryterium dochodowego, brany jest pod uwagę dochód w przeliczeniu na członka rodziny z roku kalendarzowego poprzedzającego okres zasiłkowy lub z okresu trzech poprzednich miesięcy (dodatek mieszkaniowy).

Zasiłek rodzinny

Zasiłek rodzinny przyznawany jest rodzicom, rodzicowi samotnie wychowującemu dziecko, opiekunowi prawnemu, opiekunowi faktycznemu oraz osobie uczącej się, jeżeli dochody w przeliczeniu na jednego członka gospodarstwa domowego nie przekraczają 674 zł.

Jeśli wśród członków rodziny jest osoba z niepełnosprawnością – kryterium dochodowe jest podwyższone do 764 zł.

Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi:

  • 95 zł na dziecko do piątego roku życia,
  • 124 zł na dziecko od 5 do 18 roku życia,
  • 135 zł na dziecko od 18 do 24 roku życia.

Czy wzrośnie kryterium dochodowe do zasiłku rodzinnego w 2022 roku? Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2021 r. limit dochodów uprawniających do skorzystania ze świadczenia nie zostanie zmieniony i będzie utrzymany do roku 2024, kiedy wysokość kryterium dochodowego zostanie ponownie zweryfikowana.

Dodatek z tytułu urodzenia dziecka – becikowe

Becikowe to jednorazowo udzielana zapomoga w wysokości 1 000 zł, w związku z narodzinami dziecka. Ubiegać się o nie mogą rodzice, opiekun prawny lub opiekun faktyczny, pod warunkiem, że kobieta pozostawała pod opieką medyczną od 10 tygodnia ciąży aż do dnia porodu.

Becikowe może zostać wypłacone, jeśli miesięczny dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 1 922 zł.

Dodatek mieszkaniowy

Dodatek mieszkaniowy to dofinansowanie wydatków, ponoszonych w związku z zamieszkiwaniem w lokalu, do którego lokator ma tytuł prawny.

Świadczenie wypłacane jest po spełnieniu kryterium dochodowego. W ciągu trzech miesięcy poprzedzających złożenie wniosku dochód w przeliczeniu na jednego członka rodziny nie może być wyższy niż:

  • 40 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (w przypadku gospodarstw domowych jednoosobowych),
  • 30 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (w przypadku gospodarstw domowych wieloosobowych).

Stypendium szkolne

Stypendium szkolne jest wypłacane uczącym się dzieciom, które znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Przyznawane jest na okres od jednego do dziesięciu miesięcy. Może mieć charakter zarówno pomocy rzeczowej, jak i pieniężnej (pokrycia kosztów udziału w zajęciach pozalekcyjnych).

Aby skorzystać ze wsparcia, dochód miesięczny w przeliczeniu na jednego członka rodziny nie może przekroczyć od 1 stycznia 2022 r. 600 zł.

Ile wynosi stypendium szkolne? Jego wysokość wynosi od 80 do 200 proc. kwoty zasiłku rodzinnego dla dziecka od 5 do 18 roku życia, czyli od 99,20 do 248 zł.

Zasiłek okresowy

Przyznawany jest czasowo rodzinom oraz osobom samotnym, w trudnej sytuacji ekonomicznej.

Aby uzyskać wsparcie, miesięczne dochody w przeliczeniu na jednego członka rodziny nie mogą przekroczyć:

  • 776 zł dla osoby samotnie gospodarującej,
  • 600 zł dla osoby w rodzinie.

Wysokość zasiłku obliczana jest jako różnica kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a jej dochodem (bądź dochodem w przeliczeniu na członka rodziny). Wypłacany zasiłek okresowy stanowi od 50 do 100 proc. tej różnicy.

Zasiłek celowy

Jest formą wsparcia, która ma na celu zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych takich, jak: zakup żywności, opału na zimę, odzieży.

Zasiłek przyznawany jest po spełnieniu kryterium dochodowego, które od 1 stycznia 2022 r. wynosi:

  • 776 zł dla osoby samotnie gospodarującej,
  • 600 zł dla osoby w rodzinie.

Wysokość przyznawanego zasiłku celowego ustalana jest indywidualnie i zależy zarówno od sytuacji materialnej rodziny lub osoby samotnej, jak i zgłaszanych potrzeb.

Kryterium dochodowe – jak obliczyć dochód na członka rodziny

Jak obliczyć dochód do zasiłku rodzinnego, becikowego czy zasiłku celowego? Kryterium dochodowe odnosi się do średniego dochodu w rodzinie w przeliczeniu na jednego jej członka.

Pod uwagę weź uśredniony dochód miesięczny z roku kalendarzowego poprzedzającego okres zasiłkowy (z wyjątkiem dodatku mieszkaniowego, który wyliczany jest z trzech miesięcy poprzedzających złożenie wniosku).

Zsumuj wszystkie dochody członków rodziny, a następnie podziel przez liczbę członków rodziny. Wynik podziel przez liczbę miesięcy w ciągu roku. Uzyskasz w ten sposób poziom dochodów, który pozwoli stwierdzić, czy spełniasz kryterium dochodowe, uprawniające się do skorzystania z wybranego świadczenia.

Pamiętaj, aby w dochodach ująć nie tylko wynagrodzenia z tytułu wykonywanej pracy (oraz emerytury i renty). Uwzględnij także inne już pobierane zasiłki (w  tych chorobowy, macierzyński, dla bezrobotnych) oraz świadczenia rodzicielskie i rehabilitacyjne, z wyjątkiem:

  • dodatku pielęgnacyjnego,
  • świadczenia 500 plus,
  • zasiłku celowego,
  • zasiłku okresowego,
  • jednorazowych świadczeń pieniężnych,
  • pomocy materialnej dla uczniów,
  • dodatku dla sierot zupełnych,
  • becikowego,
  • świadczenia w naturze udzielonego z pomocy społecznej.