Podsumowanie pierwszej zbiórki 1,5% PIT

Zmiany podatkowe mające wpływ na wysokość 1,5% PIT dla OPP

Od początku 2022 r. jesteśmy świadkami gruntownej przebudowy systemu podatkowego. Rewolucją podatkową obejmującą rozliczenia większości polskich podatników było w szczególności zwiększenie kwoty wolnej od PIT. Dodatkowo zmianie uległ sam mechanizm obliczania dochodu zwolnionego od opodatkowania przez zniesienie degresywnego charakteru naliczania kwoty wolnej – podatnik nie zapłaci PIT od jakiejkolwiek kwoty nieprzekraczającej 30 000 zł dochodu. Nie należy również zapominać o obniżeniu podstawowej stawki podatkowej (z 17% do 12%) dla dochodu rocznego wynoszącego do 120 000 zł. Pozostałe obciążenia podatkowe zostały przesunięte do składki zdrowotnej (która stała się podatkiem bez “podatku” w nazwie), od której nie jest liczony odpis dla OPP.

Jak sygnalizowaliśmy w publikacji Wyrównanie 1% dla organizacji pozarządowych wskazane zmiany podatkowe w rozliczeniach osób fizycznych w połączeniu z prostym podniesieniem kwoty odpisu z 1% na 1,5%,do dwóch zasadniczych zagrożeń dla III sektora:

• Po pierwsze, z uwagi na znaczące podniesienie kwoty wolnej od podatku doszło do wykluczenia osób o najniższych zarobkach z realizacji prawa obywatelskiego do decydowania o kierunku działania i rozwoju OPP. Obywatele osiągający dochód (czyli przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania) nieprzekraczający 30 000 zł rocznie nie mają szansy na przekazanie odpisu 1,5% PIT na rzecz wybranej przez nich organizacji pozarządowej.
• Po drugie, nawet ci podatnicy, którzy osiągną dochody przewyższające próg kwoty wolnej od podatku będą przekazywać odpis PIT w mniejszej wysokości, aniżeli miałoby to zastosowanie przed obowiązywaniem Polskiego Ładu - z uwagi na zastąpienie obciążeń podatkowych daniną zdrowotną.

Wpływ zmian na OPP

W konsekwencji powyższych zmian, chociaż całkowita kwota przekazanego odpisu podatku na rzecz organizacji pozarządowych wzrosła o rekordowe 416 000 000 zł, czyli 20% powyżej inflacji w stosunku do roku poprzedniego, to doszło do znaczącej zmiany dystrybucji środków pomiędzy organizacjami:

• organizacje wspierane przez podatników o wysokich dochodach zyskały na zmianie
• organizacje wspierane przez podatników o niskich dochodach straciły na zmianie

Podczas gdy wszyscy cieszymy się ze wzrostów przychodów części organizacji, jednocześnie jesteśmy zaniepokojeni wpływem zmian na organizacje, których przychód z odpisu podatkowego znacząco zmalał.

Widoczne zmiany dystrybucji 1,5% w ujęciu geograficznym 

Przeanalizowaliśmy opublikowaną przez ministerstwo finansów dokumentację. Jak można było się spodziewać, organizacje z najbiedniejszych województw straciły najwięcej na zmianach Polskiego Ładu w stosunku do całego sektora – z organizacjami z woj. podkarpackiego, które straciły -12,49 pp. względem całości sektora – na czele. Zmiana była szczególnie niekorzystna również dla organizacji z województw: świętokrzyskiego (-8,52 pp.), opolskiego (-7,56 pp.) oraz warmińsko-mazurskiego (-7,43 pp.).

Co ciekawe w stosunku do średniej sektora zyskały wyłącznie organizacje z dwóch bogatych województw: mazowieckiego (+8,95 pp.) i pomorskiego (+4,23 pp.). Na niewielkim plusie jest też woj. małopolskie (+0,64 pp.).

Rys. 1. Województwa, w których OPP zyskały najwięcej i najmniej w porównaniu z całym sektorem OPP. Wartości wskazują odchylenie od zmiany wysokości zebranego 1,5% dla całego sektora.

Ilość podatników przekazujących odpis podatkowy zmalała o 3 mln 291 tysięcy osób, czyli 21%. Możliwość wsparcia organizacji pożytku publicznego utracili w szczególności mieszkańcy tzw. “ściany wschodniej”. Negatywny wpływ zmian podatkowych widoczny jest przede wszystkim w województwach: świętokrzyskim (30% podatników straciło prawo do przekazania 1% r/r, odchylenie względem średniej sektora -9,34 pp.), podkarpackim (30% podatników straciło prawo do przekazania 1% r/r, odchylenie względem średniej sektora -8,92 pp.), lubelskim (28% podatników straciło prawo do przekazania 1% r/r, odchylenie względem średniej sektora -7,28%).

Rys. 2. Procentowa zmiana liczby podatników przekazujących odliczenie podatkowe r/r w podziale na poszczególne województwa.

Rys. 3. Województwa, w których zmniejszenie liczby podatników przekazujących odliczenie podatkowe było mniejsze i większe w stosunku do 21% spadku dla całego sektora. Odchylenie od średniej sektora podane w punktach procentowych. 

Wstępne opracowanie listy organizacji, które otrzymały 1,5%

Porównaliśmy świeżo opublikowane przez Ministerstwo Finansów dane dotyczące zbiórki 1,5% podatku.

* przyjęliśmy dopuszczalne odchylenie  +/- 2%
** z porównania wyłączyliśmy organizacji o największych wzrostach i spadkach liczonych procentowo, a także organizacje, które zebrały nie więcej niż 1200 zł
Zestawienie uwzględnia wyłącznie organizacje, które zebrały odpis podatkowy zarówno w 2022 jak i 2023 roku.

Ze szczególną uwagą należy przyjrzeć się tym organizacjom, których przychód obniżył się w stosunku do wyniku finansowego dla całego sektora (43% w naszym zestawieniu), a tym bardziej tym, których przychód zmalał w stosunku do roku poprzedniego po uwzględnieniu inflacji (ponad 1/3 organizacji). Należy tutaj zwrócić uwagę, że:

• przy zachowaniu obecnych rozwiązań zjawisko obniżenia przychodu dla organizacji wspieranych przez podatników o niskich dochodach zostanie pogłębione w kolejnym roku (poprzednie rozliczenie korzystało jeszcze z benefitów roku przejściowego, dodatkowo podwyższającego wysokość odpisu 1,5%);
• po wprowadzeniu zapowiadanych w kampaniach wyborczych zmianach – podniesieniu kwoty wolnej od opodatkowania do 60.000 zł, nawet gdyby w ramach rekompensaty nastąpiło podwyższenie odpisu z 1,5% do np. 2,5%, zjawisko pomniejszenia przychodu organizacji wspieranych przez podatników o niskich przychodach będzie postępowało dalej;

Historyczne ujęcie zmian wysokości odpisu podatkowego

Ministerstwo Finansów co roku publikuje tabelę porównującą wysokość zebranego odpisu 1% podatku przez cały sektor. Porównanie to nie uwzględnia jednak zmian wartości pieniądza – inflacji.

Poniżej przytaczamy zestawienie Ministerstwa Finansów z uwzględnieniem inflacji, a także uzupełniamy je o średnią kwotę przekazywanego odpisu przez podatnika:

Jak odczytujemy z zestawienia – był to rok rekordów. Po raz pierwszy w historii spadła liczba podatników przekazujących odpis podatku na rzecz OPP, aż o 3 mln 291 tysięcy osób. Odczytujemy to jako potężne zagrożenie dla idei odpisu podatkowego na rzecz OPP. Aż 21% podatników straciło przywilej “głosowania” swoim odpisem podatku (1% – 1,5%) na organizacje, które chce wspierać.

Zanotowaliśmy również największy od 2009 r. wzrost przychodu całego sektora - aż o 20% w stosunku do roku poprzedniego i to po uwzględnieniu inflacji.

Średnia kwota przekazywanego odpisu wzrosła z 69,90 zł w roku poprzednim do aż 120,96 zł w tym roku. Warto jednak zwrócić uwagę, że jest to średnia liczona wyłącznie z uwzględnieniem osób, które przekazały 1,5% podatku i nie uwzględnia tych osób, które nie miały możliwości przekazania odpisu (zerowa kwota 1,5% podatku).

To dobre informacje. Niestety powyższe zestawienie nie pozwala na zauważenie znaczących zmian w zakresie dystrybucji 1,5% podatku pomiędzy organizacjami, a w szczególności spadków dla poszczególnych organizacji, które są przedmiotem naszego zaniepokojenia.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej o efektywnej zbiórce 1,5% podatku, korzystać z unikatowych narzędzi wspierających zbiórkę i dołączyć do organizacji, które zbierają duże półtora procenta – zachęcamy do przystąpienia do projektu PITax.pl dla OPP.

Dołącz do PITax.pl dla OPP

Dane źródłowe:

• Informacja dotycząca kwot 1,5% należnego podatku dochodowego od osób fizycznych przekazanych organizacjom pożytku publicznego w 2023 roku (z rozliczenia za 2022 rok)
• Załącznik 1 – Liczba podatników, którzy w 2023 r. przekazali 1,5% należnego podatku za 2022 r. na rzecz poszczególnych organizacji pożytku publicznego
• Załącznik 2 – Wykaz organizacji pożytku publicznego, które w 2023 r. otrzymały 1,5% należnego podatku za 2022 r.
• Roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych od 1950 roku