Podsumowanie pierwszej zbiórki 1,5% PIT

Zmiany podatkowe mające wpływ na wysokość 1,5% PIT dla OPP

Od początku 2022 r. jesteśmy świadkami gruntownej przebudowy systemu podatkowego. Rewolucją podatkową obejmującą rozliczenia większości polskich podatników było w szczególności zwiększenie kwoty wolnej od PIT. Dodatkowo zmianie uległ sam mechanizm obliczania dochodu zwolnionego od opodatkowania przez zniesienie degresywnego charakteru naliczania kwoty wolnej – podatnik nie zapłaci PIT od jakiejkolwiek kwoty nieprzekraczającej 30 000 zł dochodu. Nie należy również zapominać o obniżeniu podstawowej stawki podatkowej (z 17% do 12%) dla dochodu rocznego wynoszącego do 120 000 zł. Pozostałe obciążenia podatkowe zostały przesunięte do składki zdrowotnej (która stała się podatkiem bez “podatku” w nazwie), od której nie jest liczony odpis dla OPP.

Jak sygnalizowaliśmy w publikacji Wyrównanie 1% dla organizacji pozarządowych wskazane zmiany podatkowe w rozliczeniach osób fizycznych w połączeniu z prostym podniesieniem kwoty odpisu z 1% na 1,5%,do dwóch zasadniczych zagrożeń dla III sektora:

• Po pierwsze, z uwagi na znaczące podniesienie kwoty wolnej od podatku doszło do wykluczenia osób o najniższych zarobkach z realizacji prawa obywatelskiego do decydowania o kierunku działania i rozwoju OPP. Obywatele osiągający dochód (czyli przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania) nieprzekraczający 30 000 zł rocznie nie mają szansy na przekazanie odpisu 1,5% PIT na rzecz wybranej przez nich organizacji pozarządowej.
• Po drugie, nawet ci podatnicy, którzy osiągną dochody przewyższające próg kwoty wolnej od podatku będą przekazywać odpis PIT w mniejszej wysokości, aniżeli miałoby to zastosowanie przed obowiązywaniem Polskiego Ładu - z uwagi na zastąpienie obciążeń podatkowych daniną zdrowotną.

Wpływ zmian na OPP

W konsekwencji powyższych zmian, chociaż całkowita kwota przekazanego odpisu podatku na rzecz organizacji pozarządowych wzrosła o rekordowe 416 000 000 zł, czyli 20% powyżej inflacji w stosunku do roku poprzedniego, to doszło do znaczącej zmiany dystrybucji środków pomiędzy organizacjami:

• organizacje wspierane przez podatników o wysokich dochodach zyskały na zmianie
• organizacje wspierane przez podatników o niskich dochodach straciły na zmianie

Podczas gdy wszyscy cieszymy się ze wzrostów przychodów części organizacji, jednocześnie jesteśmy zaniepokojeni wpływem zmian na organizacje, których przychód z odpisu podatkowego znacząco zmalał.

Widoczne zmiany dystrybucji 1,5% w ujęciu geograficznym 

Przeanalizowaliśmy opublikowaną przez ministerstwo finansów dokumentację.

Jak można było się spodziewać, organizacje z najbiedniejszych województw straciły najwięcej na zmianach Polskiego Ładu w stosunku do całego sektora – z organizacjami z woj. podkarpackiego, które straciły -12,49 pp. względem całości sektora – na czele. Zmiana była szczególnie niekorzystna również dla organizacji z województw: świętokrzyskiego (-8,52 pp.), opolskiego (-7,56 pp.) oraz warmińsko-mazurskiego (-7,43 pp.).

Co ciekawe w stosunku do średniej sektora zyskały wyłącznie organizacje z dwóch bogatych województw: mazowieckiego (+8,95 pp.) i pomorskiego (+4,23 pp.). Na niewielkim plusie jest też woj. małopolskie (+0,64 pp.).

Rys. 1. Województwa, w których OPP zyskały najwięcej i najmniej w porównaniu z całym sektorem OPP. Wartości wskazują odchylenie od zmiany wysokości zebranego 1,5% dla całego sektora.

Ilość podatników przekazujących odpis podatkowy zmalała o 3 mln 291 tysięcy osób, czyli 21%. Możliwość wsparcia organizacji pożytku publicznego utracili w szczególności mieszkańcy tzw. “ściany wschodniej”. Negatywny wpływ zmian podatkowych widoczny jest przede wszystkim w województwach: świętokrzyskim (30% podatników straciło prawo do przekazania 1% r/r, odchylenie względem średniej sektora -9,34 pp.), podkarpackim (30% podatników straciło prawo do przekazania 1% r/r, odchylenie względem średniej sektora -8,92 pp.), lubelskim (28% podatników straciło prawo do przekazania 1% r/r, odchylenie względem średniej sektora -7,28%).

Rys. 2. Procentowa zmiana liczby podatników przekazujących odliczenie podatkowe r/r w podziale na poszczególne województwa.

Rys. 3. Województwa, w których zmniejszenie liczby podatników przekazujących odliczenie podatkowe było mniejsze i większe w stosunku do 21% spadku dla całego sektora. Odchylenie od średniej sektora podane w punktach procentowych.

Wstępne opracowanie listy organizacji, które otrzymały 1,5%

Porównaliśmy świeżo opublikowane przez Ministerstwo Finansów dane dotyczące zbiórki 1,5% podatku.

* przyjęliśmy dopuszczalne odchylenie  +/- 2%
** z porównania wyłączyliśmy organizacji o największych wzrostach i spadkach liczonych procentowo, a także organizacje, które zebrały nie więcej niż 1200 zł
Zestawienie uwzględnia wyłącznie organizacje, które zebrały odpis podatkowy zarówno w 2022 jak i 2023 roku.

Ze szczególną uwagą należy przyjrzeć się tym organizacjom, których przychód obniżył się w stosunku do wyniku finansowego dla całego sektora (43% w naszym zestawieniu), a tym bardziej tym, których przychód zmalał w stosunku do roku poprzedniego po uwzględnieniu inflacji (ponad 1/3 organizacji). Należy tutaj zwrócić uwagę, że:

• przy zachowaniu obecnych rozwiązań zjawisko obniżenia przychodu dla organizacji wspieranych przez podatników o niskich dochodach zostanie pogłębione w kolejnym roku (poprzednie rozliczenie korzystało jeszcze z benefitów roku przejściowego, dodatkowo podwyższającego wysokość odpisu 1,5%);
• po wprowadzeniu zapowiadanych w kampaniach wyborczych zmianach – podniesieniu kwoty wolnej od opodatkowania do 60.000 zł, nawet gdyby w ramach rekompensaty nastąpiło podwyższenie odpisu z 1,5% do np. 2,5%, zjawisko pomniejszenia przychodu organizacji wspieranych przez podatników o niskich przychodach będzie postępowało dalej;

Więcej analiz w tym zakresie oraz propozycje zmian legislacyjnych będziemy mogli przedstawić po opracowaniu wyników prowadzonego badania ankietowego.

Historyczne ujęcie zmian wysokości odpisu podatkowego

Ministerstwo Finansów co roku publikuje tabelę porównującą wysokość zebranego odpisu 1% podatku przez cały sektor. Porównanie to nie uwzględnia jednak zmian wartości pieniądza – inflacji.

Poniżej przytaczamy zestawienie Ministerstwa Finansów z uwzględnieniem inflacji, a także uzupełniamy je o średnią kwotę przekazywanego odpisu przez podatnika:

Jak odczytujemy z zestawienia – był to rok rekordów. Po raz pierwszy w historii spadła liczba podatników przekazujących odpis podatku na rzecz OPP, aż o 3 mln 291 tysięcy osób. Odczytujemy to jako potężne zagrożenie dla idei odpisu podatkowego na rzecz OPP. Aż 21% podatników straciło przywilej “głosowania” swoim odpisem podatku (1% – 1,5%) na organizacje, które chce wspierać.

Zanotowaliśmy również największy od 2009 r. wzrost przychodu całego sektora - aż o 20% w stosunku do roku poprzedniego i to po uwzględnieniu inflacji.

Średnia kwota przekazywanego odpisu wzrosła z 69,90 zł w roku poprzednim do aż 120,96 zł w tym roku. Warto jednak zwrócić uwagę, że jest to średnia liczona wyłącznie z uwzględnieniem osób, które przekazały 1,5% podatku i nie uwzględnia tych osób, które nie miały możliwości przekazania odpisu (zerowa kwota 1,5% podatku).

To dobre informacje. Niestety powyższe zestawienie nie pozwala na zauważenie znaczących zmian w zakresie dystrybucji 1,5% podatku pomiędzy organizacjami, a w szczególności spadków dla poszczególnych organizacji, które są przedmiotem naszego zaniepokojenia.

Dalsze i bardziej wnikliwe opracowania i analizy oraz prognozy na kolejne lata dostępne będą dla uczestników projektu PITax.pl dla OPP prowadzonego przez Instytut Wsparcia Organizacji Pozarządowych wraz z wiodącym dostawcą usług wsparcia w wypełnianiu formularzy podatkowych – firmą PITax.pl Łatwe podatki. Jeśli chcesz wiedzieć więcej o efektywnej zbiórce 1,5% podatku, korzystać z unikatowych narzędzi wspierających zbiórkę i dołączyć do organizacji, które zbierają duże półtora procenta – zachęcamy do przystąpienia do projektu.

Bądź przygotowany na kolejne zmiany w podatkach.

Dołącz do PITax.pl dla OPP

Dane źródłowe:

• Informacja dotycząca kwot 1,5% należnego podatku dochodowego od osób fizycznych przekazanych organizacjom pożytku publicznego w 2023 roku (z rozliczenia za 2022 rok)
• Załącznik 1 – Liczba podatników, którzy w 2023 r. przekazali 1,5% należnego podatku za 2022 r. na rzecz poszczególnych organizacji pożytku publicznego
• Załącznik 2 – Wykaz organizacji pożytku publicznego, które w 2023 r. otrzymały 1,5% należnego podatku za 2022 r.
• Roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych od 1950 roku