Na co mogą zostać wydane pieniądze z 1%?

W jaki sposób można wydawać pieniądze otrzymane z 1% podatku dochodowego przekazanego przez podatników na rzecz organizacji pożytku publicznego? Jakie ograniczenia obowiązują OPP w dysponowaniu tymi środkami?

Dysponowanie przez organizację środkami z 1% podatku dochodowego jest ściśle powiązanie ze statusem OPP i z podstawowym warunkiem uzyskania tego statusu, tj. prowadzeniem działalności pożytku publicznego.

Działalność pożytku publicznego

Organizacja pozarządowa, by uzyskać status organizacji pożytku publicznego, powinna prowadzić działalność pożytku publicznego, która jest skierowana do ogółu społeczności lub pewnej wyodrębnionej z uwagi na jej specyficzną sytuację grupy (np. bezdomni, chore dzieci).

Działalność pożytku publicznego jest ustawowo definiowana jako działalność społecznie użyteczna prowadzona przez uprawnione do tego podmioty (m.in. organizacje pozarządowe) w zakresie zadań publicznych określonych w ustawie o pożytku (art.4):

1) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;

1a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;

1b) udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zwiększania świadomości prawnej społeczeństwa;

2) działalności na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym;

3) działalności charytatywnej;

4) podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;

5) działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego;

5a) działalności na rzecz integracji cudzoziemców;

6) ochrony i promocji zdrowia, w tym działalności leczniczej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2018 r. poz. 160 i 138);

7) działalności na rzecz osób niepełnosprawnych;

8) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy;

9) działalności na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn;

10) działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym;

11) działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości;

12) działalności wspomagającej rozwój techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz rozpowszechnianie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej;

13) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;

14) nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania;

15) działalności na rzecz dzieci i młodzieży, w tym wypoczynku dzieci i młodzieży;

16) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego;

17) wspierania i upowszechniania kultury fizycznej;

18) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego;

19) turystyki i krajoznawstwa;

20) porządku i bezpieczeństwa publicznego;

21) obronności państwa i działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;

22) upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji;

22a) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego;

23) ratownictwa i ochrony ludności;

24) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą;

25) upowszechniania i ochrony praw konsumentów;

26) działalności na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami;

27) promocji i organizacji wolontariatu;

28) pomocy Polonii i Polakom za granicą;

29) działalności na rzecz kombatantów i osób represjonowanych;

29a) działalności na rzecz weteranów i weteranów poszkodowanych w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państwa (Dz.U. poz. 1203, z 2017 r. poz. 60 oraz z 2018 r. poz. 138);

30) promocji Rzeczypospolitej Polskiej za granicą;

31) działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka;

32) przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym;

32a) rewitalizacji;

33) działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3, w zakresie określonym w pkt 1-32a.

1% a prowadzenie działalności pożytku publicznego

Ustawa o działalności pożytku publicznego stanowi, że środki pochodzące z 1% mogą być wykorzystane przez daną organizację jedynie na prowadzenie działalności pożytku publicznego (art. 27 ustęp 2):

„Otrzymane przez organizację pożytku publicznego środki finansowe pochodzące z 1% podatku dochodowego od osób fizycznych mogą być wykorzystane wyłącznie na prowadzenie działalności pożytku publicznego”.

Konsekwencją takiego ujęcia jest, że dana organizacja może wydawać środki pochodzące z 1% na swoją działalność pożytku publicznego – tak jak została ona określona w statucie i we wniosku o przyznanie statusu OPP(należy mieć na uwadze spójność z zapisanymi w statucie celami).

Innymi słowy, to sama organizacja decyduje o przeznaczeniu środków z 1% – choć musi przy tym zachować pewne granice. Należy także pamiętać, że jeżeli do prowadzenia działalności organizacji konieczne są wydatki np. na rozbudowę samej organizacji – można tego rodzaju wydatki finansować ze środków pochodzących z 1%.

Kampania 1%

Oczywiście warto także przy wydawaniu środków pochodzących z 1% zachować zgodność z komunikatami, jakie organizacja kierowała do podatników w czasie kampanii 1%. Jasny komunikat dotyczący sposobu, w jaki środki zostaną wykorzystane, powinien stanowić główny element takiej kampanii, a dotrzymywanie zobowiązań wobec podatnika w tej kwestii to podstawa udanej komunikacji.

„Cel szczegółowy” w zeznaniu podatkowym

Standardowo podatnicy przekazujący na rzecz organizacji pożytku publicznego 1% podatku dochodowego mają prawo wskazać w swoim zeznaniu PIT tzw. cel szczegółowy. Parametr ten jest najczęściej wykorzystywany przez OPP, które realizują jednocześnie kilka projektów, ewentualnie prowadzą subkonta do swoich podopiecznych – pozwala to uzyskać od podatnika wskazówkę, jak dane środki powinny zostać wykorzystane.

Jednak nierzadko pole „cel szczegółowy” w zeznaniu podatkowym wypełniane jest całkowicie przypadkowo – wskazanie nie ma żadnego związku z aktualnymi działaniami organizacji, a nawet z jej celami. W takiej sytuacji należy pamiętać, że to organizacja decyduje ostatecznie o przeznaczeniu środków uzyskanych z 1%.

Pomimo że podatnik może w swoim zeznaniu PIT wskazać cel szczegółowy – wskazanie to nie jest wiążące dla OPP. Środki z 1% powinny zostać wykorzystane jedynie na prowadzenie działalności pożytku publicznego, a ponieważ to sama OPP zna swoją sytuację oraz potrzeby – wykorzystuje te środki w sposób uzasadniony właśnie nimi.

Termin wykorzystania środków z 1%

Termin wykorzystania środków z 1% nie został w przepisach określony – organizacja może więc wydawać pieniądze pozyskane w ten sposób w zależności od własnych planów i potrzeb.

Księgowe obowiązki związane z 1%

Przepisy dotyczące księgowania zobowiązują OPP do wydzielenia w planie kont odrębnych kont księgowych do wykazania operacji związanych ze środkami pochodzącymi z 1%.

Wydzielone powinny zostać następujące informacje, które znajdą się docelowo w sprawozdaniu finansowym:

przychody otrzymane z 1%;
koszty poniesione ze środków pochodzących z 1%;
wynik finansowy w odniesieniu do 1%;
koszty promocji kampanii 1% – w przypadku finansowana kampanii 1% z 1%.