1,5% podatku dochodowego i NGO bez statusu organizacji...

Czy organizacje pozarządowe niemające statusu OPP mogą otrzymać środki z 1,5%? Czym jest cel szczegółowy w zeznaniu podatkowym i jak z niego korzystać?

Znaczenie 1,5% PIT dla OPP

1,5% (wcześniej był to 1%) to dla organizacji pozarządowych oraz ich podopiecznych określenie procedury będącej częścią rocznego rozliczenia podatkowego PIT, w ramach której możemy (jako podatnicy) przekazać półtorej setnej części podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego.

Możliwość otrzymania przez OPP 1,5% wprowadzono w 2004 r. w wyniku ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2003 r. W 2022 roku zmieniono przepisy dotyczące alokacji – obecnie wynosi ona 1,5%. Istnieje co najmniej kilka możliwych sposobów myślenia o 1,5%. Chcielibyśmy zwrócić uwagę na dwa naszym zdaniem najważniejsze:

1,5% jawi się jako swoisty przejaw demokracji bezpośredniej w naszym kraju. Każdy podatnik może samodzielnie zdecydować, do kogo trafi część podatku PIT, który przekaże państwu. Otrzymujemy w ten sposób możliwość wykluczenia (w pewnym zakresie) Ministerstwa Finansów z procesu dystrybucji środków publicznych pochodzących z podatku. Z drugiej strony, jeśli zrezygnujemy z przekazania 1,5% – kwota ta trafi do budżetu państwa.
1,5% to jednak środki należne państwu – jako podatnicy (jeśli tylko płacimy podatek) będziemy musieli je państwu przekazać. W tym kontekście przekazując 1,5%, nie dysponujemy własnymi pieniędzmi. Korzystamy jedynie z opcji samodzielnego sprecyzowania, gdzie państwowe pieniądze finalnie trafią. Z tego powodu 1,5% nie może być traktowane jako darowizna.

Prawo do otrzymania środków z 1,5%

Podstawowym warunkiem uzyskania prawa do wpłat z tytułu 1,5% podatku dochodowego jest dla organizacji pozarządowej uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego. Status organizacji pożytku publicznego nadaje sąd na podstawie odpowiedniego wniosku i po spełnieniu szeregu warunków. By zachować prawo do 1,5%, organizacja musi ponadto spełnić rokrocznie szereg dodatkowych wymagań.

Organizacje starające się o uzyskanie statusu OPP, by skorzystać z prawa do otrzymania 1,5% za dany rok, powinny uzyskać wpis w KRS do 30 listopada w tymże roku.

Organizacje, które uzyskały status pożytku publicznego w latach wcześniejszych, powinny zrealizować określone obowiązki sprawozdawcze, czyli sporządzić i przesłać za pośrednictwem strony Narodowego Instytutu Wolności sprawozdanie finansowe i merytoryczne. Jeśli nie wywiążą się z tychże obowiązków – niezależnie od posiadania statusu OPP – zostaną usunięte z wykazu organizacji uprawnionych do otrzymania 1,5% za dany rok podatkowy.

Z wykazu OPP mających prawo do 1,5% usuwa się także te organizacje, w stosunku do których ogłoszona została upadłość lub rozpoczęła się procedura likwidacji.

Wykaz organizacji uprawnionych do 1,5% jest co roku przygotowywany i upubliczniany przez Narodowy Instytut Wolności – do 15 grudnia roku podatkowego, którego dotyczy.

Jak przekazujemy 1,5% podatku?

1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych przekazujemy wybranej przez siebie OPP za pośrednictwem rocznego rozliczenia podatkowego PIT. Rozliczenie PIT składamy za rok poprzedni w formie papierowej bądź elektronicznej – od stycznia do kwietnia każdego roku. W największym uproszczeniu mówiąc, w deklaracji podatkowej wskazujemy kwotę podatku wniesioną w postaci comiesięcznych zaliczek w trakcie roku podatkowego oraz obliczamy pełną kwotę podatku należnego.

Jeśli po przeprowadzeniu obliczeń okazuje się, że musimy przekazać państwu daninę w formie podatku dochodowego, mamy prawo dodatkowo zlecić fiskusowi przekazanie 1,5% z kwoty tego podatku na rzecz dowolnie wybranej OPP. By do tego doprowadzić, należy skorzystać z sekcji „WNIOSEK O PRZEKAZANIE 1,5% PODATKU NALEŻNEGO NA RZECZ ORGANIZACJI POŻYTKU PUBLICZNEGO (OPP)” w deklaracji podatkowej, tj. w polu „Numer KRS” podać numer KRS wybranej organizacji. W rezultacie urząd skarbowy przekaże kwotę z 1,5% podatku na rzecz wskazanej organizacji.

Jak rozumieć cel szczegółowy 1,5%?

Zeznanie podatkowe zawiera także w sekcji dotyczącej 1,5% pole „Cel szczegółowy 1,5%” – opcjonalną informację, którą, przekazując 1,5%, możemy przekazać wybranej OPP. Wypełniając to pole, możemy sprecyzować cel, na jaki powinny zostać wykorzystane środki przekazywane organizacji w ramach 1,5%. Cel szczegółowy 1,5% mogą stanowić projekty, podopieczni (np. osoby chore, dzieci zbierające środki na leczenie, osoby niepełnosprawne) lub konkretne działania. W pewnych okolicznościach cel szczegółowy 1,5% organizacji może stanowić inna organizacja np. lokalny pododdział OPP czy też inna zaprzyjaźniona organizacja (taka organizacja nie może mieć statusu OPP).

Powinniśmy jednak pamiętać, że cel szczegółowy 1,5% podany przez podatnika, nie jest zobowiązaniem prawnym dla OPP, która otrzymuje 1,5% PIT. Zastosowanie się do wskazówki podatnika w formie celu szczegółowego jest dla organizacji całkowicie opcjonalne. Kwestia ta może to być przedmiotem ustaleń pomiędzy organizacją a podopiecznymi (lub innymi organizacjami), jednak sama organizacja w żaden sposób nie odpowiada przed podatnikiem za ewentualne niezastosowanie się do jego sugestii zawartej w celu szczegółowym.

1,5% podatku dla organizacji bez statusu OPP

Prawo do otrzymywania 1,5% podatku dochodowego jest przywilejem przysługującym jedynie organizacjom pożytku publicznego. Oznacza to, że fundacje i stowarzyszenia nie mogą otrzymywać wpłat z 1,5% PIT w sytuacji, gdy nie mają statusu organizacji pożytku publicznego i nie zostały uwzględnione wykazie Narodowego Instytutu Wolności podmiotów uprawnionych do tego za dany rok podatkowy.

Zdarza się jednak, że niektóre OPP zbierają wpłaty na rzecz innych organizacji pozarządowych, które statusu OPP nie posiadają. Jest to szeroko stosowany mechanizm kampanii 1,5% wśród organizacji pozarządowych w Polsce i jest on całkowicie zgodny z obowiązującymi przepisami (organizacja korzystająca z numeru KRS innej organizacji nie może mieć statusu OPP).

Częstym przykładem tego rodzaju relacji pomiędzy organizacjami, z którym IWOP spotyka się w ramach swoich projektów, są umowy organizacji nadrzędnych z oddziałami lokalnymi, przy czym tylko organizacja nadrzędna posiada status OPP. W efekcie oddział lokalny „wykorzystuje” z numer KRS organizacji nadrzędnej na potrzeby kampanii 1,5%. Mechanizm ten dobrze ilustruje współpraca Związku Ochotniczych Straży RP (OPP) z poszczególnymi oddziałami OSP.

Dla podatnika przekazującego 1,5% organizacji, która statusu OPP nie posiada (i która nawiązała współpracę z organizacją status OPP mającą) oznacza to konieczność skorzystania z pola „cel szczegółowy 1,5%” w deklaracji podatkowej. Podatnik powinien w zeznaniu wpisać numer KRS organizacji nadrzędnej, a w polu „cel szczegółowy 1,5%” identyfikator organizacji bez statusu OPP. Pole to pozwala organizacji, która „użyczyła” swojego numeru KRS innej organizacji, rozpoznać kwotę faktycznie tej organizacji przekazaną.

Pamiętajmy, że niektóre organizacje zbierające wpłaty na rzecz organizacji bez statusu OPP uczyniły z tego mechanizmu płatną usługę – współpraca taka może generować koszty dla organizacji korzystających z takiego pośrednictwa. Oznacza to, że organizacje podejmujące współpracę, zawsze powinny przeanalizować warunki umowy, która tę współpracę reguluje.

Jak organizacje wydają środki z 1,5%?

Pieniądze pochodzące z 1,5% organizacje pożytku publicznego mogą wydawać wyłącznie na prowadzenie określonej statutem działalności pożytku publicznego.

1,5% podatku dochodowego i NGO bez statusu organizacji pożytku publicznego