Czy organizacje pozarządowe niemające statusu OPP mogą otrzymać środki z 1,5%? Czym jest cel szczegółowy w zeznaniu podatkowym i jak z niego korzystać?

Znaczenie 1,5% PIT dla OPP
1,5% (wcześniej był to 1%) to dla organizacji pozarządowych oraz ich podopiecznych określenie procedury będącej częścią rocznego rozliczenia podatkowego PIT, w ramach której możemy (jako podatnicy) przekazać półtorej setnej części podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego.
Możliwość otrzymania przez OPP 1,5% wprowadzono w 2004 r. w wyniku ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2003 r. W 2022 roku zmieniono przepisy dotyczące alokacji – obecnie wynosi ona 1,5%. Istnieje co najmniej kilka możliwych sposobów myślenia o 1,5%. Chcielibyśmy zwrócić uwagę na dwa naszym zdaniem najważniejsze:
- 1,5% jawi się jako swoisty przejaw demokracji bezpośredniej w naszym kraju. Każdy podatnik może samodzielnie zdecydować, do kogo trafi część podatku PIT, który przekaże państwu. Otrzymujemy w ten sposób możliwość wykluczenia (w pewnym zakresie) Ministerstwa Finansów z procesu dystrybucji środków publicznych pochodzących z podatku. Z drugiej strony, jeśli zrezygnujemy z przekazania 1,5% – kwota ta trafi do budżetu państwa.
- 1,5% to jednak środki należne państwu – jako podatnicy (jeśli tylko płacimy podatek) będziemy musieli je państwu przekazać. W tym kontekście przekazując 1,5%, nie dysponujemy własnymi pieniędzmi. Korzystamy jedynie z opcji samodzielnego sprecyzowania, gdzie państwowe pieniądze finalnie trafią. Z tego powodu 1,5% nie może być traktowane jako darowizna.
Prawo do otrzymania środków z 1,5%
Podstawowym warunkiem uzyskania prawa do wpłat z tytułu 1,5% podatku dochodowego jest dla organizacji pozarządowej uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego. Status organizacji pożytku publicznego nadaje sąd na podstawie odpowiedniego wniosku i po spełnieniu szeregu warunków. By zachować prawo do 1,5%, organizacja musi ponadto spełnić rokrocznie szereg dodatkowych wymagań.
Organizacje, które uzyskały status pożytku publicznego w latach wcześniejszych, powinny zrealizować określone obowiązki sprawozdawcze, czyli sporządzić i przesłać za pośrednictwem strony Narodowego Instytutu Wolności sprawozdanie finansowe i merytoryczne. Jeśli nie wywiążą się z tychże obowiązków – niezależnie od posiadania statusu OPP – zostaną usunięte z wykazu organizacji uprawnionych do otrzymania 1,5% za dany rok podatkowy.
Z wykazu OPP mających prawo do 1,5% usuwa się także te organizacje, w stosunku do których ogłoszona została upadłość lub rozpoczęła się procedura likwidacji.
Jak przekazujemy 1,5% podatku?
1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych przekazujemy wybranej przez siebie OPP za pośrednictwem rocznego rozliczenia podatkowego PIT. Rozliczenie PIT składamy za rok poprzedni w formie papierowej bądź elektronicznej – od stycznia do kwietnia każdego roku. W największym uproszczeniu mówiąc, w deklaracji podatkowej wskazujemy kwotę podatku wniesioną w postaci comiesięcznych zaliczek w trakcie roku podatkowego oraz obliczamy pełną kwotę podatku należnego.
Jeśli po przeprowadzeniu obliczeń okazuje się, że musimy przekazać państwu daninę w formie podatku dochodowego, mamy prawo dodatkowo zlecić fiskusowi przekazanie 1,5% z kwoty tego podatku na rzecz dowolnie wybranej OPP. By do tego doprowadzić, należy skorzystać z sekcji „WNIOSEK O PRZEKAZANIE 1,5% PODATKU NALEŻNEGO NA RZECZ ORGANIZACJI POŻYTKU PUBLICZNEGO (OPP)” w deklaracji podatkowej, tj. w polu „Numer KRS” podać numer KRS wybranej organizacji. W rezultacie urząd skarbowy przekaże kwotę z 1,5% podatku na rzecz wskazanej organizacji.
Jak rozumieć cel szczegółowy 1,5%?
Zeznanie podatkowe zawiera także w sekcji dotyczącej 1,5% pole „Cel szczegółowy 1,5%” – opcjonalną informację, którą, przekazując 1,5%, możemy przekazać wybranej OPP. Wypełniając to pole, możemy sprecyzować cel, na jaki powinny zostać wykorzystane środki przekazywane organizacji w ramach 1,5%. Cel szczegółowy 1,5% mogą stanowić projekty, podopieczni (np. osoby chore, dzieci zbierające środki na leczenie, osoby niepełnosprawne) lub konkretne działania. W pewnych okolicznościach cel szczegółowy 1,5% organizacji może stanowić inna organizacja np. lokalny pododdział OPP czy też inna zaprzyjaźniona organizacja (taka organizacja nie może mieć statusu OPP).
Powinniśmy jednak pamiętać, że cel szczegółowy 1,5% podany przez podatnika, nie jest zobowiązaniem prawnym dla OPP, która otrzymuje 1,5% PIT. Zastosowanie się do wskazówki podatnika w formie celu szczegółowego jest dla organizacji całkowicie opcjonalne. Kwestia ta może to być przedmiotem ustaleń pomiędzy organizacją a podopiecznymi (lub innymi organizacjami), jednak sama organizacja w żaden sposób nie odpowiada przed podatnikiem za ewentualne niezastosowanie się do jego sugestii zawartej w celu szczegółowym.
1,5% podatku dla organizacji bez statusu OPP
Prawo do otrzymywania 1,5% podatku dochodowego jest przywilejem przysługującym jedynie organizacjom pożytku publicznego. Oznacza to, że fundacje i stowarzyszenia nie mogą otrzymywać wpłat z 1,5% PIT w sytuacji, gdy nie mają statusu organizacji pożytku publicznego i nie zostały uwzględnione wykazie Narodowego Instytutu Wolności podmiotów uprawnionych do tego za dany rok podatkowy.
Częstym przykładem tego rodzaju relacji pomiędzy organizacjami, z którym IWOP spotyka się w ramach swoich projektów, są umowy organizacji nadrzędnych z oddziałami lokalnymi, przy czym tylko organizacja nadrzędna posiada status OPP. W efekcie oddział lokalny „wykorzystuje” z numer KRS organizacji nadrzędnej na potrzeby kampanii 1,5%. Mechanizm ten dobrze ilustruje współpraca Związku Ochotniczych Straży RP (OPP) z poszczególnymi oddziałami OSP.
Dla podatnika przekazującego 1,5% organizacji, która statusu OPP nie posiada (i która nawiązała współpracę z organizacją status OPP mającą) oznacza to konieczność skorzystania z pola „cel szczegółowy 1,5%” w deklaracji podatkowej. Podatnik powinien w zeznaniu wpisać numer KRS organizacji nadrzędnej, a w polu „cel szczegółowy 1,5%” identyfikator organizacji bez statusu OPP. Pole to pozwala organizacji, która „użyczyła” swojego numeru KRS innej organizacji, rozpoznać kwotę faktycznie tej organizacji przekazaną.
Jak organizacje wydają środki z 1,5%?
Pieniądze pochodzące z 1,5% organizacje pożytku publicznego mogą wydawać wyłącznie na prowadzenie określonej statutem działalności pożytku publicznego.