1% podatku dochodowego i cel szczegółowy

Czym jest 1% podatku dochodowego? Czy mogą z niego korzystać organizacje pozarządowe, które nie mają statusu OPP? Jakie znaczenie ma w deklaracji podatkowej tzw. cel szczegółowy?

Czym jest 1%?

1% to w środowisku organizacji pozarządowych i ich podopiecznych potoczne określenie jednej setnej podatku dochodowego od osób fizycznych, którą każdy polski podatnik może co roku przekazać wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego.

Możliwość przekazania 1% wprowadzono w 2004 r. za sprawą ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2003 r. Przepisy określające, na jakich zasadach można przekazać 1% podatku, znajdują się w ustawie o podatku dochodowym osób fizycznych.

Wśród różnych interpretacji dotyczących tego, jak należy właściwie myśleć o 1%, warto zwrócić uwagę na dwie.

Po pierwsze (ze społecznego punktu widzenia) można 1% traktować w naszym systemie społeczno-politycznym jako (wyjątkowy) przejaw demokracji bezpośredniej w skali całego kraju. Jest to dostępna dla każdego podatnika możliwość samodzielnego decydowania, do kogo trafi część podatku dochodowego, którą powinien przekazać państwu. Podatnik otrzymuje więc możliwość „ominięcia” Ministerstwa Finansów w procesie dystrybucji środków publicznych. Tylko jeśli podatnik zrezygnuje z przekazania 1% – kwota ta znajdzie się w gestii rządu.

Po drugie (z podatkowego punktu widzenia) 1% to środki tak czy inaczej należne państwu, które podatnik będzie musiał państwu przekazać. W tej perspektywie, przekazując 1%, podatnik nie dysponuje własnymi pieniędzmi – korzystając zaledwie z pozwolenia na samodzielne określenie, gdzie państwowe pieniądze ostatecznie trafią. Dlatego też 1% nie jest darowizną.

Jakie organizacje mogą otrzymać środki z 1%?

Kluczowym warunkiem prawa do otrzymania wpłat z 1% podatku dochodowego jest dla organizacji pozarządowej nadanie jej przez sąd statusu tzw. organizacji pożytku publicznego. Nie jest to jednak warunek jedyny. Ponadto organizacja musi spełnić szereg dodatkowych wymagań – dopiero wtedy znajdzie się w wykazie organizacji uprawnionych do otrzymania 1% za dany rok podatkowy.

Organizacje, które starają się o uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego w danym roku podatkowym – by mieć prawo do otrzymania 1% za ten rok – muszą uzyskać odpowiedni wpis w KRS do 30 listopada.

Organizacje pożytku publicznego (OPP), które uzyskały status w latach wcześniejszych, muszą z kolei wywiązać się z określonych obowiązków sprawozdawczych, tj. sporządzenia i przesłania do właściwych urzędów rocznych sprawozdań: finansowego oraz merytorycznego. OPP, które nie wywiążą się z tych obowiązków zostaną usunięte z wykazu OPP uprawnionych do otrzymania 1% za dany rok podatkowy.

Z wykazu OPP uprawnionych do otrzymania 1% usuwane są także organizacje, wobec których ogłoszono upadłość lub rozpoczęto procedurę likwidacji.

Wykaz OPP uprawnionych do otrzymania 1% jest co roku przygotowywany, publikowany (do 15 grudnia roku podatkowego, którego dotyczy) oraz aktualizowany przez Narodowy Instytut Wolności.

W jaki sposób podatnik przekazuje organizacji 1% podatku?

Podatnik przekazuje 1% podatku dochodowego od osób fizycznych wybranej organizacji pozarządowej (o statusie organizacji pożytku publicznego) za pośrednictwem rocznego rozliczenia PIT. Rozliczenie PIT standardowo dotyczy roku poprzedniego i przygotowywane jest w formie papierowej bądź elektronicznej w okresie od stycznia do kwietnia kolejnego roku. Zasadniczo w rozliczeniu PIT podatnik wskazuje kwotę podatku zapłaconą w formie comiesięcznych zaliczek w trakcie roku oraz oblicza cały należny za dany rok podatek.

Jeśli w efekcie tych kalkulacji okazuje się, że w odniesieniu do danego roku podatkowego podatnik musi przekazać państwu daninę w postaci podatku dochodowego, może dodatkowo zlecić urzędowi skarbowemu przekazanie 1% z tego podatku na rzecz dowolnie wybranej organizacji pożytku publicznego.

W tym celu w odpowiedniej sekcji deklaracji PIT, którą jest „WNIOSEK O PRZEKAZANIE 1% PODATKU NALEŻNEGO NA RZECZ ORGANIZACJI POŻYTKU PUBLICZNEGO (OPP)”, w polu „Numer KRS” podaje się numer KRS wybranej organizacji. Rezultatem tego będzie przekazanie przez urząd skarbowy kwoty 1% wskazanej organizacji.

Czym jest cel szczegółowy 1%?

W deklaracji PIT w sekcji dotyczącej 1% znajduję się także pole „Cel szczegółowy 1%”. Jest to opcjonalna informacja, którą przekazujący 1% podatnik może udostępnić wybranej organizacji pożytku publicznego. Wypełniając to pole, podatnik może okreslić cel, w jakim powinny zostać wykorzystane środki przekazywane w ramach 1%. „Celem szczegółowym 1%” mogą być konkretne działania, projekty lub podopieczni (np. osoby chore, dzieci zbierające środki na leczenie, osoby niepełnosprawne). Niekiedy zdarza się także, że jako „cel szczegółowy 1%” organizacji występuje inna organizacja np. lokalny oddział dużej ogólnokrajowej OPP lub organizacja zaprzyjaźniona (taka organizacja sama nie może posiadać statusu OPP).

Trzeba jednak pamiętać, że „cel szczegółowy 1%”, nawet jeśli zostanie przez podatnika podatny, nie stanowi zobowiązania w sensie prawnym dla organizacji pożytku publicznego, która otrzymuje 1% podatku dochodowego.

Uwzględnienie sugestii podatnika w tej kwestii leży w gestii organizacji – może to być co najwyżej przedmiotem ustaleń pomiędzy organizacją a podopiecznymi i organizacjami, z którymi w ramach kampanii 1% współpracuje.

Organizacja bez statusu OPP i 1% podatku

W świetle tego, co powiedziano powyżej, nasuwa się pytanie: czy organizacja, która nie ma statusu OPP może otrzymywać wpłaty z 1%?

Możliwość otrzymywania 1% podatku dochodowego to przywilej, który przysługuje tylko organizacjom pożytku publicznego. Fundacje i stowarzyszenia nie będą więc mogły otrzymywać wpłat z 1% podatku dochodowego, jeśli nie są organizacjami pożytku publicznego i nie znalazły się wykazie OPP uprawnionych do otrzymywania 1% podatku za dany rok podatkowy.

W pewnych okolicznościach zdarza się jednak, że organizacja OPP zbiera wpłaty na rzecz innych organizacji, które statusu OPP nie mają. Jest to powszechnie stosowany mechanizm na potrzeby kampanii 1% wśród organizacji pozarządowych w Polsce. Jest on również zgodny z aktualnie obowiązującymi przepisami (o ile organizacja korzystająca z numeru KRS innej organizacji sama nie ma statusu OPP).

Znakomitym przykładem tego rodzaju relacji pomiędzy organizacjami są układy w rodzaju organizacja nadrzędna-oddział lokalny, gdzie tylko organizacja nadrzędna ma status OPP. W rezultacie oddział lokalny „korzysta” z numeru KRS organizacji nadrzędnej na potrzeby 1%. Ilustracją tego mechanizmu może być np. współpraca Związku Ochotniczych Straży RP (OPP) z lokalnymi oddziałami OSP (zazwyczaj bez statusu OPP) oraz Chorągwie (OPP) i Hufce (zazwyczaj bez statusu OPP) ZHP.

W praktyce mechanizm ten sprowadza się, dla podatnika chcącego przekazać 1% organizacji, która statusu OPP nie ma (a nawiązała współpracę z organizacją status ten mającą), do specyficznego skorzystania z pola „cel szczegółowy 1%” w deklaracji podatkowej.

Właśnie „cel szczegółowy 1%” pozwala organizacji, która „użyczyła” swojego numeru KRS innej organizacji określić, jaka faktycznie kwota powinna zostać tej organizacji przekazana. Innymi słowy, podatnik powinien w deklaracji podatkowej wpisać numer KRS organizacji nadrzędnej, a w polu „cel szczegółowy 1%” – nazwę lub inny identyfikator organizacji nieposiadającej statusu OPP.

Należy przy tym pamiętać, że niekiedy organizacje zbierające wpłaty na rzecz organizacji bez statusu OPP nie robią tego bezinteresownie, co oznacza, że tego rodzaju współpraca to potencjalnie dodatkowe koszty dla tych ostatnich. Dlatego też organizacje decydujące się na podjęcie współpracy w tym zakresie, powinny zawsze szczegółowo przeanalizować warunki umowy, która ją reguluje.

Jak organizacja może wydać pieniądze z 1%?

Środki z 1% otrzymane przez OPP mogą być wydane jedynie na prowadzenie działalności pożytku publicznego. Informację o ich spożytkowaniu organizacja pożytku publicznego ma obowiązek umieścić w swoim sprawozdaniu merytorycznym m.in. na swojej stronie internetowej.